Duża różnorodność oferty i innowacyjność
Własne projektowanie oraz produkcja urządzeń optycznych
Osobiste doradztwo oraz serwis
Magazyn > Praktyka > Obserwacje > Imponujące obiekty w Herkulesie
Praktyka

Imponujące obiekty w Herkulesie

Nie tylko najsłynniejsza gromada kulista północnego nieba, ale również inne piękne cele obserwacyjne. Oto, co można obserwować w Herkulesie.

Zdjęcie gromady kulistej M13 wykonane za pomocą Sky-Watcher AP 120/900 EvoStar ED DS-Pro oraz Canon EOS 700Da, Fot. Stefan Taube. Zdjęcie gromady kulistej M13 wykonane za pomocą Sky-Watcher AP 120/900 EvoStar ED DS-Pro oraz Canon EOS 700Da, Fot. Stefan Taube.

Od gromady kulistej do galaktyki

Z pewnością wielokrotnie widziałeś gromadę kulistą M13. Przynajmniej jeśli masz teleskop. Ale można ją dostrzec nawet gołym okiem. Warunkiem koniecznym jest ciemne niebo.

Znajdź M13 i oceń jasność nieba

Widzisz jak coś przebłyskuje między dwiema gwiazdami. Gwiazda? Jakiś inny obiekt? Trudno z pewnością ocenić gołym okiem. To gromada kulista leżąca w odległości 22000 lat świetlnych. Najlepszym sposobem namierzenia M13 jest pociągnięcie niewidocznej linii od gwiazdy ζ do gwiazdy η. Po około ⅔ tej drogi natkiesz się na słynną gromadę kulistą.

Namierzona i rozpoznana gołym okiem? Jest to również wyznacznik jakości nieba na Twojej miejscówce. Ponieważ M13 ma jasność zaledwie 5,8mag, możesz oczekiwać korzystnych warunków do obserwacji obiektów głębokiego nieba.

Pradziadek w Drodze Mlecznej

Odkryta w roku 1714, M13 należy do około 150 znanych gromad kulistych Drogi Mlecznej. Jednak w katalogu Messiera znajdziemy jedynie 29 przedstawicielek. Jedną z nich jest Gromada Herkulesa, która wraz z M22 jest wizytówką gromad kulistych widocznych z półkuli północnej. Gromady kuliste są najstarszymi obiektam naszej Galaktyki. Mówi się, że formowały się wraz z Drogą Mleczną, czyli około 13 miliardów lat temu. Otaczają one naszą Galaktykę jak ogromne halo. M13 ma średnicę 150 lat świetlnych i posiada około 100000 gwiazd (ale o masie 1 miliona mas Słońca), które leżą bardzo blisko siebie, w przeciwieństwie od gwiazd w gromadach otwartych. Poszczególne gwiazdy oddalone są od siebie o zaledwie od 2 do 3 lat świetlnych.

Pradziadek w Drodze Mlecznej

M13 zachwyca w teleskopie 6"

Szybki rzut oka przez lornetkę 10x50: widzisz okrągłą mglistą kulkę, w której nie widać jednak żadnych gwiazd. Już za pomocą małego teleskopu można rozdzielić pojedyncze gwiazdy przy krawędzi gromady. W aperturze 60mm i 70mm i niskim powiększeniu wygląda jak kulka z "pikselami" gwiazd. Spokojnie zwiększ powiększenie do 120x, by wyraźnie rozpoznać poszczególne gwiazdy.

W teleskopie amatroskim o aperturze 150mm lub 200mm Gromada Herkulesa prezentuje się fantastycznie. Przy wyższym powiększeniu jej gwiazdy zdają się rozsadzać pole widzenia.

Tajemnicze struktury w M13

Nie chodzi tu o układ gwiazd w M13. W połowie XIX wieku obserwatorzy odkryli ciemną formację któa wyrywa się z objęć gromady M13. Jest to nieregularny układ który przypomina gwiazdę Mercedesa. Inni obserwatorzy widzą tam Y lub śmigło. Do obserwacji, doświadczeni obserwatorzy powinni użyć teleskopu 12" lub większego. To, czy będzie można rozpoznać tak śmigło, pozostaje pytaniem. W rzeczywistości można dostrzec co najmniej części ciemnych struktur.

Warto odwiedzić małą galaktykę NGC 6207

W pobliżu M13 znajdziesz dwie galaktyki. Leżąca w odległości 46 milionów lat świetlnych galatyka NGC 6207 jest dość łatwa do namierzenia. Wystaczy ustawić M13 w centrum pola widzenia. Teraz przesuń teleskop około pół stopnia na północny wschód (mniej więcej w kierunku gwiazdy η Her), a zobaczysz małą, owalną galaktykę. Na ciemnym niebie dostrzeżesz ją już przez teleskop 150mm. Ale zapaleńcy dostrzegali ją także przez znacznie mniejsze teleskopy.

W cieniu M13

Maluczcy często giną w blasku celebrytów. M92 jest także piękną gromadą kulistą, ale z pewnością nie jest tak często obserwowana jak jej słynna sąsiadka. Jest też nieco trudniejsza do odnalezienia: można do niej podejść na przykład od gwiazdy π o jasności 3,1mag. Przesuń się o około 0,5° na wschód i 6,1° na północ. Przy odległości 27000 lat świetlnych, M93 leży mniej więcej tak samo daleko co M13. Co rzuca się w oczy przez teleskop? Fizyczne rozmiary obu gromad kulistych. M92 wydaje się znacznie bardziej zwarta. Na marginesie: w idealnych warunkach M92 powinna być widoczna już gołym okiem. Być może sprawdzisz to pod niebem górskim lub morskim?

Na zakończenie jeszcze podpowiedź:

Masz ochotę na mgławicę planetarną? Proponuję NGC 6210, mgławicę Żółw, w Herkulesie. Leżąca w odległości 6500 lat świetlnych mgławica jest bardzo jasna i dostępna już dla małych teleskopów. Po jej odszukaniu najlepiej skorzystać z powiększenia ponad 100-krotnego. Zobaczysz wtedy rozmytą tarczkę. A w teleskopie o aperturze od 200mm nawet jej niebieskozielone zabarwienie.

Życzymy udanych obserwacji!

Polecane produkty

Autor: Marcus Schenk

Marcus jest oddanym amatorem astronomii, autorem tekstów, youtuberem i miłośnikiem nocnego nieba. Od 2006 roku pomaga innym w wyborze odpowiedniego teleskopu - dziś poprzez teksty i filmy.

Jako wielki miłośnik kawy, pod rozgwieżdżonym niebem najchętniej miałby pod ręką swój ekspres do kawy.